Sanders IJzergieterij en Machinefabriek-

Sanders IJzergieterij en Machinefabriek

Sanders´IJzergieterij en Machinefabriek B.V.

Een chronologisch overzicht 1846-2006

Van de machinefabrieken in Enschede die in de jaren '60 en '70 van de 19de eeuw zijn opgericht is Sanders IJzergieterij en Machinefabriek de enige overgebleven firma. De firma verhuisde in 2006 naar Goor. Binnen haar eigen gemeente zag de onderneming destijds geen mogelijkheden om deze verhuisplannen te realiseren.

Albert Sanders ( 1818-1883) Blankenburgstraat 174 te Haaksbergen. Links eerste pand, de smederij

ernaast winkel met woonhuis van de familie Sanders.

1846-HET BEGIN.

De historie van de onderneming begint in 1846. In dat jaar kocht Albertus Sanders

( 1818-1883) een dubbele woning aan de Blankenburgerstraat 174 in Haaksbergen.

Na jaren bij verschillende smederijen als leerling-smid en later als gezel te hebben

gewerkt, vestigde hij hier een eigen smederij. In datzelfde jaar trouwde hij met de

Enschedese Johanna Effting. Uit dit huwelijk werden zes zonen en zeven dochter

geboren. Dat de appel niet ver van de boom valt, is zeker hier van toepassing, want

alle zonen zouden later eveneens smid worden.

Ondanks deze grote kinderschaar ontfermde Albertus zich ook nog over Bernard

Sanders, het twaalfjarige zoontje van zijn overleden broer Jan Sanders. Vaak was

Bernard bij zijn oom in de smederij te vinden, en al spoedig werd hij er als leerling-

smid in dienst genomen. Later zou Bernard samen met zijn zonen de

Transportwerktuigen- en machinefabriek G.B. Sanders & Zn. aan de Blekerstraat

te Enschede oprichten. Zowel de ijzergieterij en machinefabriek aan de Molenstraat

als de voormalige machinefabriek aan de Blekerstraat hebben dus eigenlijk hun

wortels in Haaksbergen liggen. Bernards broer Jan zou de enige zijn, die niet voor

het smidsvak koos. Hij werd bakker en later kruidenier, de voorloper van het

tegenwoordige supermarktbedrijf Sanders.

1868-DE VERHUIZING NAAR ENSCHEDE.

Op 29 oktober 1868 verhuisde het gezin Sanders van Haaksbergen naar Enschede

Eigenlijk wilde Albert in eerste instantie naar Hengelo, maar zijn vrouw, Johanna

Effting weerhield hem daarvan. In “haar” Enschede had men immers meer kans op

“textielwerk “. Het gezin vestigde zich aan de Walstraat 75 terwijl de smederij aan

de Oldenzaalsestraat haar deuren opende. Hier ging het Albert voor de wind. Al

spoedig werd dit onderkomen te klein en Albert ging op zoek naar een geschikte

plek, waar tevens genoeg ruimte aanwezig moest zijn voor eventuele latere

expansiedrift. Zo kocht hij op 27 mei 1873 voor ƒ 900,- een huis met erf en

gaardengrond aan de weg, lopende van de Hengeloscheweg naar de

Oldenzaalscheweg, de latere Molensteeg. Op 1 augustus 1873 vond er een

ruiling van grond plaats met buurman Frederik Rörink. In de periode van 1

augustus 1873 tot 21 april 1874 werd vervolgens de smederij gebouwd. Nog in

hetzelfde jaar verhuisde het gezin naar het woonhuis naast de smederij.

Advertentie uit de Enschedesche Courant van 3 Augustus 1873.

De twee jongste zonen van Albert overleden op zeer jonge leeftijd . De vier oudste

zonen, Jan, Bernard, Anton en Albert jr. werden onder het motto “Jong geleerd oud

gedaan “ al op jeugdige leeftijd het “smidsvak” bijgeleerd. Zo moesten de jongens

paarden beslaan hoefijzers vervaardigen en in rustige tijden gesmede spijkers

maken. Deze spijkers waren vierkant en hadden hierdoor de eigenschap enorm vast

te zitten in hout.

Bernard Sanders (1856-1931)

Toen de Smederij eenmaal goed liep mocht Bernard, de 2^de zoon, de “wijde wereld”

in om het vak te leren. Zijn eerste job was bij een brandkastmaker . Hij had het er

zeer naar zijn zin, totdat hij verliefd werd op de dochter van zijn leermeester. Dit

strookte niet met zijn plannen om zijn kennis in het vak te vergroten……immers

wie twee hazen tegelijk wil jagen, krijgt er niet één ! Hij trok vervolgens naar

Rotterdam en vond werk op een grote werf. Hier kwam men er al snel achter dat hij

zeer bekwaam was in het smeden.

Al spoedig werd hij op kantoor ontboden: "Zo….wij hebben gehoord, u is smid……dat

komt goed uit. Morgen is u hier de smid !" Bernard antwoordde : "dan ben ik vandaag

nog weg, want smeden kan ik al en daarvoor ben ik hier niet gekomen ". Bernard

vertok naar Amsterdam. Hier had hij veel steun aan zijn drie zusters die in het klooster

in Amsterdam en Hoorn zaten.

De drie zusters van Bernard Sanders.

Bernard kreeg direct werk bij Werkspoor, destijds met Stork Hengelo de grootste

machinefabriek in Nederland. ’s Avonds ging hij naar de avondschool. Het werk bij

Werkspoor gaf uiteindelijk de doorslag. Bernard wist wat hij wou worden, machine-

fabrikant! Voordat Bernard voorgoed naar Enschede terugging heeft hij nog eerst

een paar jaar bij Stork gewerkt. Toen hij zich daar al een hele "piet" voelde maakte

Bernard eens de opmerking tegen een ingenieur: "Als ik het moest doen, zou ik

het zo doen." Daarop antwoordde de ingenieur: "Mijnheer, als u graag werkt naar

eigen ideeën dan moet u zien dat u eigen baas wordt" ,waarop Bernard zei:

"ik zal ervoor zorgen". Terug aan de Molensteeg droomde Bernard van een

eigen fabrikaat.

1878- HUWELIJK OUDSTE ZOON.

Op 6 november 1878 trouwde Johannes Lodevikus (Jan) Sanders ,de oudste zoon

van Albert en Johanna Sanders-Effting, met de uit Ootmarsum afkomstige Johanna

Ottenhof. Uit dit huwelijk werd één dochter, Albertha Geertruida Sanders geboren.

Jan Sanders met zijn vrouw, Johanna Ottenhof en dochter Albertha Geertruida Sanders

1881-AANVRAAG VERGUNNING PLAATSEN STOOMKETEL.

De jaren tachtig en negentig van de negentiende eeuw waren voor Sanders

jaren van uitbreiding. Gestaag groeide de smederij uit tot een ijzergieterij

en machinefabriek. Op 13 september 1881 werd door Albertus Sanders

een vergunning aangevraagd om in zijn smederij een stoomketel van

1,5 paardenkracht te plaatsten, bestemd tot het in beweging brengen

van werktuigen. Buurman Frederik Rörink diende echter een bezwaar in bij

Burgemeester en Wethouders. De stoomketel zou volgens Rörink te dicht

bij het 200 meter verderop gelegen ziekenhuis komen te staan. B&W

verwierpen het bezwaar en handhaafde de verleende vergunning.

1883-OPRICHTING VENNOOTSCHAP.

Op 19 augustus 1883 werd door Albertus Sanders en zijn twee oudste

zonen, Jan en Bernard, een vennootschap van koophandel onder de naam

firma A. Sanders en Zonen opgericht. Dit met als doel het smeden en

het verwerken van ijzer en andere metalen, de handel daarin en het

uitoefenen van een winkel in koperen, ijzeren en andere artikelen.

Akte met betrekking tot de inbreng van goederen door de firmanten in de nieuwe vennootschap. 13 Augustus 1883.

Bovenstaande akte : Goederen, contante gelden en schulden welke door de vennoten werden ingebracht in

de nieuwe firma: Door Albertus Sanders enige huizen, smederij en erven gelegen aan de Molensteeg in de

Eschmarke, gemeente Lonneker. Kadastraal bekent in sectie C onder de nummers 2615-2616-2180-2181 en 2182.

Samen zeven vierkante roeden vijf en negentig vierkante ellen met een waarde van ƒ5650,-. Aan smids-

gereedschappen voor een waarde van ƒ1800,-. Aan nieuw en oud ijzer voor een waarde van ƒ550,-.Aan schuld

een hypothecaire lening op een gedeelte van de onroerende goederen van ƒ900,- ten gunste van Gerritdina

Wissink en de op de 1^ste november 1883 te betalen koopsom van de onroerende goederen door Albertus

Sanders van de familie Otto aangekocht groot ƒ2500,-. Door Jan Sanders contant ingebracht ƒ500,-. Door

Bernard Sanders contant ingebracht ƒ500,-

Akte van oprichting .

Ook de twee jongste zonen, Anton en Albert jr. zouden in hun vaders voetsporen treden. Beide broers begonnen een smederij. Albert jr. aan de Oldenzaalsestraat 80 en Anton aan de Haverstraat 31. Op 10 oktober 1883 overleed plotseling oprichter Albertus Sanders op 65 jarige leeftijd. De vennootschap werd door Jan en Bernard voortgezet.